Галданбошигтын хатан Анударь буюу Ану

Монголын түүхэнд харваа болон дайнд эрэлхэгээр оролцож явснаараа тод мөртэй үлдсэн эмэгтэй бол Ойрадын төрийн тэргүүн Галданбошигтын гэргий Анударь хатан юм.

Тэрбээр Өөлдийн Очирт цэцэн хааны охин билээ. Ойрадын ард түмний эрх чөлөө тусгаар тогтнолын төлөө тэмцлийн явц дахь 10-аад жилийн дайнд байлдааны урт зам туулсан энэ бүсгүйн тухай билгүүн номч эрдэмтэн, зохиолч Б.Ринчин гуай өнгөрсөн зууны 60-аад оны дундуур “Ану хатан” хэмээх хөрөг бичсэн байна.

Анударь нь сайн харваач учир 20-иод настай үедээ эрэгтэй хүний хувцас өмсөөд Зүүнгарын хаант улсын том наадамд очин цэц мэргээ гайхуулж явсан гэдэг домог бий. Манжийн цэргийг олон удаа дийлж, эцэст хүч суларсан Галданбошигтын цэрэг ухрах замдаа 1696 оны тавдугаар сарын 13-нд Тэрэлжийн Зуун модноо шийдвэрлэх тулалдаан хийжээ. Манжийн гурван замын их цэргийн нэгдсэн хүчтэй өнөөгийн Улаанбаатар хотоос холгүй газар Ойрадынхон хоёр өдрийн турш зууралдан байлдсан гэдэг. Хүч тэнцвэргүй энэ тулалдаанд Галданбошигтын цэрэг эцсээ хүртэл байлдахад Анударь хатан сод ангийн дайчдыг ахлан оржээ. Тэр бүслэлтийг сэтлэн гарах үедээ хүндээр шархдаж, газар уначихаад байхдаа ч нумаа онилон сум илгээж байсан ажээ.

Шархаа даалгүй өөд болсон Анударийг Орхон голын хөндийд нутаглуулжээ. Тэрхүү газрыг өдгөө Хатантуул хэмээдэг аж. Өөлд энэ хатан тулалдаанд олон удаа орохдоо нум сумаар дайсны зүрхийг мохтол харван сөнөөдөг учир Манжийн цэргийн удирдлагын анхаарлыг татаж явжээ. Харийн дайсны өөдөөс ханьтайгаа мөр зэрэгцэн нум сум, сэлэм, жад агсаад цэрэг удирдаж тулалдсан шилдэг харваач эрэлхэг эмэгтэй Анударь хатнаас өөр үгүй билээ.