Монгол Улсын аймгуудын Долоон гайхамшиг

Монголын Үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн тэнхимээс 2011 онд аймаг бүрээс орон нутгийн онцлог, түүх соёл, байгалийн өвөрмөц дурсгалын хэв шинжийг агуулсан ДОЛООН гайхамшигийг тодруулахаар аймгийн төр, захиргааны байгууллагуудаас санал авч 21 аймаг тус бүрийн “Долоон гайхамшиг”-ийг тодруулж, аялал жуулчлалын шинэ бүтээгдэхүүн, шинэлэг маршрут /зам/-ыг нээсэн билээ. Бид дэлхий дахины долоон гайхамшгийг мэддэг мөртлөө монгол орон төдийгүй аймаг тус бүрт түүх соёл, байгалийн өвөрмөц хэв шинжийг хадгалсан гайхамшигт дурсгалт газар байдгийг тэр бүр ач холбогдол өгч сурталчилан гаргаж ирдэггүй.

Тэгвэл эдгээр гайхамшгууд жуулчдын анхаарлыг татах төдийгүй байгаль орчны доройтол эрчимтэй хурдасч байгаа өнөө үед “урьд нь энд ийм газар байсан юм” гэж ярих биш, харин “энд ийм газар, ийм үзэсгэлэнтэй онгон дагшин байгаль, түүх соёл хадгалагдан байдаг юм” гэж одоо цаг үргэлж ярих ёстой. Иймээс цаашид бид байгаль орчин, хүрэн эдийн засгаас ногоон эдийн засаг руу шилжих чиглэлд ихээхэн анхаарч ажиллах хэрэгтэй билээ. Ингээд та бүхэндээ Монгол улсын аймгуудын “долоон гайхамшиг” – аар ямар ямар газар сонгогдсон болон тэдгээрийн тухай мэдээллийг дэлгэрэнгүй хүргэх болно.

1. АРХАНГАЙ АЙМАГ

1. Чулуутын гол
2. Хоргын тогоо
3. Тэрхийн цагаан нуур
4. Суварга хайрхан уул
5. Тамирын гол
6. Булган уул
7. Тайхар чулуу
8. Хар балгас
9. Билгэ хааны цогцолбор

2. БАЯН - ӨЛГИЙ АЙМАГ

1. Ёлтын сав газар
2. Алтай таван богдын байгалийн цогцолборт газар
3. Потаны мөсөн гол
4. Бага Ойгарын цагаан салаагийн хадны сүг зураг
5. Бага Түргэний хүрхрээ
6. Толбо нуур
7. Ачит нуур

3. БАЯНХОНГОР АЙМАГ

1. Цагаан агуй
2. Бичигт хад
3. Шатар чулуун хөшөө
4. Түрэгийн үеийн бичээс
5. Бүгийн цавийн хоолой
6. Шаргалжуутын халуун рашаан
7. Их Богд уул

4. БУЛГАН АЙМАГ

1. Хөгнө тарна байгалийн цогцолборт газар
2. Уран тогоо уул
3. Шивээт улааны цогцолбор
4. Хар бухын балгас
5. Чин толгойн балгас
6. Бий булгын балгас
7. Могойн шинэ ус

5. ГОВЬ - АЛТАЙ АЙМАГ

1. Ээж хайрхан уул
2. Бурхан буудай уул
3. Сутай хайрхан уул
4. Цагаан голын хадны зураг
5. Монгол элс
6. Хасагт хайрхан уул
7. Аж Богдын нуруу
8. Эрээн нуур
9. Шаахар толгой

6. ГОВЬСҮМБЭР АЙМАГ

1. Чойрын Богд уул
2. Зүүн жанжин Чойрын хийдийн туурь
3. Цагаан дарь эх
4. Дагвасүндэл бурхан
5. Хүүхдийн овоо
6. Дугар мээрэнгийн хөшөө
7. Цоорхойн рашаан

7. ДАРХАН - УУЛ АЙМАГ

1. Тахилгат их дархан уул
2. Дурлалын мод
3. Шарын голын зосон зураг
4. Буурал уулын булш
5. Дүрс нарс
6. Лам Дондовын рашаан
7. Хүйтний голын хадны бичээс

8. ДОРНОГОВЬ АЙМАГ

1. Хамрын хийдийн цогцолбор
2. Цагаан дарь эх
3. Сүйхэнт, Өлгий хийд
4. Цонжийн чулуу
5. Бүрдэнэ булаг, Мөнхийн ам
6. Эргэлийн зоо
7. Нүдэнгийн хонхор

9. ДОРНОД АЙМАГ

1. Чингисийн хэрмэн цав
2. Хэрлэн Барс хотын туурь, цамхаг
3. Буйр нуур
4. Хайлангийн хадны хүн дүрст чулуу, дөрвөлжин булш
5. Их бурхант чулуун бурханы цогцолбор
6. Шонх таван толгойн хүн чулуун хөшөө
7. Хамар даваа дээрх ялалтын хөшөө
8. Халх гол
9. Вангийн цагаан уул

10. ДУНДГОВЬ АЙМАГ

1. Их газрын чулуу
2. Дэл уул
3. Бага газрын чулуу
4. Онгийн хийдийн туурь
5. Морин хуур
6. Өөш манхан
7. Дэлгэрхангай уул

11. ЗАВХАН АЙМАГ

1. Отгонтэнгэр хайрхан
2. Хар нуур
3. Загастайн давааны хүн чулуу
4. Бор хярын элсэн манхан, Мухартын гол
5. Тэсийн гол Нисэхийн шугуй
6. Их хайрхан уул
7. Дааган дэлийн буган чулуун хөшөө
8. Идэр голын буган хөшөөт дурсгал
9. Сангийн хэрмийн туурь

12. ОРХОН АЙМАГ

1. Зэргэлээ
2. Айргийн гозгорын Хүннүгийн бүлэг дурсгалт газар
3. Бөөрөнхий сайр хэмээх байгалийн тогтоц газар

13. ӨВӨРХАНГАЙ АЙМАГ

1. Арц богд
2. Хужиртын рашаан
3. Монгол түмний морины их шүтээн
4. Хархорум хот
5. Эрдэнэ зуу хийд
6. Тэвш уул
7. Төвхөн хийд

14. ӨМНӨГОВЬ АЙМАГ

1. Говь гурван сайхан
2. Баянзаг
3. Нэмэгт, Хэрмэн цав
4. Галбын говь
5. Ноён богд, Толь хад
6. Алгуй улаан цав
7. Хонгорын элс
8. Сангийн далай
9. Галбын гурван хийд

15. ХОВД АЙМАГ

1. Сэнхэрийн агуй
2. Хар-Ус нуур
3. Мөнххайрхан уул
4. Баянзүрхийн буган хөшөө
5. Төрийн тахилгат Алтан Хөхий уул
6. Харуул овоо
7. Ямаан усны хадны сүг зураг
8. Цамбагарав уулын байгалийн цогцолборт газар
9. Ишгэн толгойн хадны зураг

16. УВС АЙМАГ

1. Увс нуур
2. Хяргас нуур, хэцүү хад
3. Алтан элсний дархан цаазат газар
4. Хан хөхий уулс
5. Чандмань уулын дурсгал
6. Гоожуурын хүрхрээ
7. Мөнгөт цахир уул
8. Дэглий цагаан уул
9. Зураагийн улаан хадны зураг

17. ХӨВСГӨЛ АЙМАГ

1. Соёны бүс нутаг
2. Хөвсгөл нуур
3. Даян дээрхийн агуй
4. Уушгийн өврийн буган хөшөө
5. Улаан толгойн буган хөшөө
6. Дархадын 13 овоо
7. Цаатны нутаг

18. СЭЛЭНГЭ АЙМАГ

1. Амарбаясгалан хийд
2. Соронзон хад
3. Хувьсгалын өлгий Алтанбулаг
4. Халуун рашаан
5. Тужийн нарс
6. Дуут хад
7. Сайханы хөтөл

19. СҮХБААТАР АЙМАГ

1. Алтан овоо
2. Шилийн богд
3. Монголын хүн чулууд
4. Таван толгойн археологийн цогцолбор
5. Ганга нуур, Оргихын булаг
6. Хунгийн чуулган
7. Егүзэрийн хийд

20. ХЭНТИЙ АЙМАГ

1. Бурхан Халдун уул
2. Балдан Бэрээвэн хийд
3. Чингисийн гэрэлт хөшөө
4. Дэлүүн болдог
5. Хар зүрхний хөх нуур
6. Хэрлэнгийн хөдөө арал
7. Өглөгчийн хэрэм
8. Рашаан хад
9. Дуурлиг нарсны Хүннүгийн булш

21. ТӨВ АЙМАГ

1. Манзушир хийдийн туурь
2. Хустайн байгалийн цогцолборт газар
3. Гүнжийн сүм
4. Зоргол хайрхан уул
5. Чингис хааны морьт хөшөө
6. Тоньюукукын гэрэлт хөшөөний бичээс, цогцолбор дурсгал
7. Цогт хунтайжийн дуутын хадны бичээс